Avondlezing door prof.dr. Cisca Wijmenga georganiseerd door de Groningse Chemische Kring.
4 G: over Genen, Gezondheid, Gedrag en Geschiedenis
Samenvatting
Iets meer dan zeventig jaar geleden werd de dubbele helix van het DNA-molecuul ontdekt door onder andere Jim Watson en Francis Crick. Een bevinding waarover Crick destijds schreef aan zijn 12-jarige zoon: “We denken dat we het kopieermechanisme ontdekt hebben, dat het leven tot leven maakt.”
Op dit moment is het met moderne technologieën in principe mogelijk de volledige DNA volgorde van ongeveer 3 miljard bouwstenen van ieder mens in korte tijd te ontrafelen en te ontdekken welke informatie ons DNA herbergt. Dankzij de decennia van onderzoek die volgden, weten we nu dat de boodschappers in ons DNA ongeveer 40.000 genen zijn die onder andere bepalen hoe we er uit zien en dat onze organen goed functioneren. Tegelijkertijd kunnen fouten in ons DNA de oorzaak zijn van ziekten. De afgelopen jaren is duidelijk geworden dat ook chronische en ouderdomsziekten zoals bijvoorbeeld diabetes, MS en schizofrenie een erfelijke basis hebben. Maar in die gevallen is de rol van ons DNA minder duidelijk omdat ons gedrag (leefstijl) en leefomgeving ook een belangrijke rol spelen. Om de relatie tussen genen en omgeving te ontrafelen zijn grootschalige biobanken nodig zoals Lifelines, onze noordelijke biobank waaraan ongeveer 10% van de bevolking deelneemt en mensen al bijna 20 jaar worden gevolgd. Ons DNA is niet iets persoonlijks maar delen we met onze ouders en voorouders. De geschiedenis van de mensheid is deels in het DNA terug te vinden en leidt er soms toe dat de geschiedenis herschreven moet worden. Met de huidige technologieën zijn we ook in staat DNA te onderzoeken van mensen die lang geleden overleden zijn en dat leert soms interessante informatie over het ontstaan van ziekten. Inmiddels is de wetenschap ook zover dat fouten in het DNA, of genen die ziekten veroorzaken, uit het DNA kunnen worden geknipt door middel van moderne technieken als CRISPR-CAS. Wat heeft de toekomst van DNA-onderzoek voor ons in petto? En wat is daarvoor nodig?
Iets over Cisca Wijmenga
Cisca Wijmenga is de Lodewijk Sandkuijl Hoogleraar Humane Genetica van de RUG.
Ze was 10 jaar lang hoofd van de afdeling Genetica van het Universitair Medisch Centrum Groningen (2007-2017) Haar onderzoek heeft in belangrijke mate bijgedragen aan het begrip van de genetica van complexe, veelal chronische aandoeningen. Wijmenga doet in het bijzonder onderzoek naar de genetische risicofactoren die een rol spelen bij coeliakie (glutenintolerantie) en de rol van het darm microbioom in ziekte en gezondheid. In 2015 was ze een van de winnaars van de Spinozapremie. Van 2019 tot 2023 was zij Rector Magnificus van de Rijksuniversiteit Groningen.
Introducé(e)s zijn van harte welkom.
Graag vooraf bericht als u verwacht te komen.
Stuur daartoe een mail naar gck@kncv.nl of kommer.brunt@planet.nl.
